CİNSİYET VE TOPLUMSAL CİNSİYET ARASINDA Kİ FARK;
Oğlumla bir akşamüzeri, çizgi film kanalı izlerken ardı arkası kesilmeyen oyuncak reklamlarına dalıp gitmiştik. Hipnoz etkisi yaratan ve gözlerinizin giderek dalgınlaştığı türden reklamlardı bunlar. Hatta ne yalan söyleyeyim bazı oyuncakları benim bile alasım geldi. Tüketim alışkanlıklarında kadınlara sunum, çocuk yaşlarda bile aynı. Erkek çocuklarına hitap eden iki oyuncak reklamı dönüyorsa, ardından on tane kızlara yönelik reklam giriyordu. Üstelik can sıkıcı kısmı ise toplumsal cinsiyet farklarını ortadan kaldıralım derken, kızlara yönelik reklamlar fazlasıyla bu farkı yaratan türdendi. En sonunda kız ve erkek çocukların ortak oynayabilecekleri bir oyuncağın reklamı çıkınca oğlumun ağzından dökülen cümleye tebessüm ettim; “Oh sonunda cinsiyetsiz bir oyuncak çıktı”… Bu cümle şu demekti; Tüm arkadaşlarımla birlikte oynayabileceğim bir oyuncak…
O henüz 9 yaşında bir çocukken daralmıştı bu ayrımdan. Bu belki benim telkinlerimden kaynaklı bir geri dönüttü. “Kız gibi, erkek gibi, iyi ve güçlü insana adam gibi” ifadeleri onların hayatına hiç sokmamaya çalışıp; iyi insan, başarılı insan, bilim insanı vs. gibi düşünceleri anlatmaya çalıştığım içindi bu geri dönüş belki de. Çünkü onlara, gerek cinsiyet, gerekse dil, din, ırk ayrımı olmaksızın “insan” vurgusunu benimsetmekti amacım. Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet arasında ki farklar her coğrafyada değişken olsa da, hem Batı coğrafyasında, hem de Doğu coğrafyasında da mevcuttur. Bu konuyu doğru anlayabilmek için öncelikle, “Toplumsal Cinsiyet ile Cinsiyet” arasında ki farkı doğru anlamamız gerekir:
“Cinsiyet; kadın ve erkek arasındaki doğal, biyolojik farklılıkları işaret eder. Bu farklılıkların birçoğu net ve sabitken bazı biyolojik farklılıklar çeşitlilik gösterir. Toplumsal cinsiyet ise; toplum tarafından verilen erkeklik ve kadınlık hakkında kültürel görüşler, inanç sistemleri, imajlar ve beklentilerle yapılanmıştır.”
Fakat toplumsal cinsiyet, yaşadığımız coğrafyanın kültürü, inanışı vs. gibi etkenlerle değişir. Siyasi rejimler de etkiler bu durumu.
Mesela Afganistan, Pakistan gibi ülkeler buna ciddi birer örnektir. Kadının adı hiç yoktur, Orta Doğu ve Orta Asya coğrafyalarında. Kadın insan olarak değer görmez. Çalışamaz ve erkeğin insafına kalmıştır kadının huzuru da, özgürlüğü de.
BACHA POSH kızları güzel bir örnek olacaktır bu konuya…

“İNSANCA YAŞAMAK”…

BACHA POSH NEDİR?
Uyku tutmadığı bir gece tesadüfen rast geldiğim belgesel-haber niteliğinde bir programda görmüştüm “Bacha Posh” kızlarını. İçim parçalanarak izlediğim bir belgeseldi ve ardından bilgisayarımın başına oturup araştırmaya başlamıştım bu konuyu. Afganistan ve Pakistan’da şeriatın buyurduğu bir sistemdi bu. Erkek çocuğu olmayan aileler kimi zaman erkek çocuğunun yapması gereken işleri kızlara yaptırmak için, kimi zamanda erkek çocuğu olmamasının utancını örtbas için kızları erkek gibi tıraş edip, erkek gibi yetiştiriyorlardı. Fakat bu durum ergenliğe kadardı. Ergenlikle birlikte tekrar kadın olması emrediliyor ve evlendiriliyorlardı. Ortaya çıkan kimlik karmaşasını siz düşünün. Benim izlediğim belgesel de kocası terk eden, kızlarıyla baş başa kalan çaresiz bir kadın, bir de oğulları Taliban yüzünden kaçan bir aile vardı. Geride erkek çocuğu olmadığı için eve ekmek getirme işi kızlara kalmıştı. Kızlar erkek kılığında ve kimliğinde yaşamaya alışmıştı. Sokakta rahatça dolaşıyor, erkek arkadaşlarıyla maç yapabiliyor, oyunlar oynayabiliyorlardı. Kısa bir zaman olsa da tüm farklar ortadan kalkıyordu onlar için. Kızlar, spikere tekrar kız gibi olmak istemediklerini dile getiriyordu; ‘O zaman özgür olamam. Arkadaşlarımla çıkıp oynayamam, okula gidemem’ diyordu. Spiker küçük kıza bir soru sordu; ‘Gelecek için ne isterdin?’ Cevap ciğerime oturdu; “İNSANCA YAŞAMAK!” Kadın ya da erkek gibi değil dikkatinizi çekerim ve henüz 10 yaşlarında bir çocuk “İNSANCA YAŞAMAK” diyor. Anne ağlıyor; “Kadının çalışması yasak, kocam dövdü terk etti, mecburen kızım çalışmak zorunda”.

Ergenliğe yaklaşmış kızlardan biri de reddediyor kadın kimliğine dönmeyi; “Ben bu sistemin değişmesi için savaşacağım” diyor. Baba destek veriyor “ama ben öldükten sonra söz abilerinin” diyor. Taliban’dan kaçan ve sonra eve dönen korkak abi, ‘evlenmek zorunda’ diyor ‘yoksa hem kendini, hem bizi öldürtür.’
Bu örnek toplumun yüklediği cinsiyet fark ve görevine en ağır örneklerden sadece biri. Bizim coğrafyamıza dönecek olursak bizde ki farklar da azımsanmayacak kadar çok.
.
Bu farkları ortadan kaldırmak için önce iş annelere düşüyor bence. Çocuklarını yetiştirirken “İnsan” vurgusuna dikkat etmeleri önemli. “Sen kızsın yapamazsın, sen kızsın dizini kır otur, oğlana sınırsız özgürlük” le olmaz bu iş. İnsan vurgusu, cinsiyet vurgusunun önüne geçmedikçe işimiz zor. Bir erkeği, bir kadından üstün göstermek ancak akıl tutulması olabilir. İnsanları birbirinden ayıran özellikler tabi ki vardır, fakat fiziki cinsiyet farkı bir diğerini daha değersiz ya da daha değerli kılamaz. Hiç kimsenin buna hakkı yoktur.
Bizim kadınlarımız akıllıdır, güçlüdür. İşte bu bakımdan hayatları boyunca hem kendine, hem etrafına saygılı bireyleri ancak kendine ve hem cinsine saygılı anneler yetiştirebilir. Bu anlamda kızların okuması, iyi yetişmiş olması, toplumumuz için çok öncelikli bir konudur. Zira kadın gelişirse toplum da gelişir.